El Cezeri Kimdir? Hayatı, Buluşları Ve Eserleri Nelerdir?
El Cezeri Kimdir?
Ünlü El cezeri kimdir; Birçoğumuz Cezeri ismini duyduğumuzda aklında bir çağrışım bulunmamaktadır. Geçtiğimiz günlerde Türkiye’nin ilk uçan arabası Cezeri’nin tanıtımı ile ismini nereden aldığı birçok kişi tarafından merak konusu olmuştur. Bu merak neticesinde birçok kişi tarafından araştırılmakta ve araştırmalar neticesinde El Cezeri hayatı ve buluşları ile karşılaşmaktadır. Kimdir bu Türkiye’nin İlk uçan otomobiline verilen ismin sahibi, biraz tanımakta fayda olacaktır.
Asıl ismi İbni Rezzaz El Cezeri olan ünlü mucit Cizre’de 1136 senesinde dünyaya gelmiştir. Farklı kaynaklarda ismi ile alakalı değişik bilgiler yer almaktadır. Günümüzde Cezeri olarak tanınmakta ve buluşları ile hatırlanmaktadır. Günümüzde El Cezeri hayatı ve buluşları nedeniyle oldukça ilgi ile araştırılmaktadır. Özellikle Türkiye’nin ilk uçan otomobiline isminin verilmesi birçok kesimden bu isme karşı merak uyanmasına sebep olmuştur.
El Cezeri doğmuş olduğu vilayete Artuk Beyliği döneminde medrese eğitimini görmüş medrese eğitimi ile fizik, matematik, geometri alanında ileri derecede bilginliğe yükselmiştir. Aldığı bu eğitimleri ileri düzeye taşıyan el-cezeri İlerleyen dönemlerde bilinen ilk mekanik icatlarını yapmış ve bunları geliştirerek makinelere dönüştürmüştür. Tarihte en büyük buluşlara imza atan Cezeri farklı şekillerde çarkları ve dişlileri kullanarak birbirinden faydalı ve ilginç buluşlar ortaya çıkarmıştır.
Tarihte bilinen robotik çalışmalar ilk Cezeri tarafından ortaya koyulmuştur. Farklı milletler tarafından milattan önce robotik buluşların olduğu söylense de bir kanıt bulunamamaktadır. Kanıtlarıyla bugünkü sibernetik ve robotik çalışmalarda temel oluşturan çalışmalarıyla Cezeri bu alanda ilk mucit olarak bilinmektedir.
El Cezeri dünyadaki en donanımlı robotik buluşları yapabilecek kapasitesine rağmen dönemin imkansızlıkları içerisinde çok büyük çalışmalara imza atabilmiş bir fizikçidir. Buluşları ondan 150 yıl sonra Leonardo adındaki bir bilginden daha donanımlı ve daha çoktu. Leonardo mekanik icatlarını el-Cezeri’nin ölümünden 150 yıl sonra yapmıştır. Türk dünyasında hem de batı dünyasında bu nedenle el Cezeri çok yakından tanınmakta ve kendisine saygı duyulmaktadır.
El Cezeri Buluşları
Dünya çapında bilinmekte olan El Cezeri buluşları mekatronik araçlarının ve robotik araçlarının ilk uygulaması olarak kabul edilmektedir. Yaptıkları bugünkü robotların atası olan ve yaptığı tüm çalışmaları kitap olarak bir sonraki kuşaklara aktaran El Cezeri hayatı kolaylaştıran buluşlar için çok çaba sarf etmiştir. Bu nedenle günümüze bıraktığı eserleri yazılı ve mekanik olarak iki kısımda incelenmek mümkündür.
El-Cezeri o tarihe kadar hiç akla gelmeyen yöntemlerle birçok robot geliştirmiştir. Otomatik çalışan su makinesi en büyük buluşlarından yalnızca biridir. Yine pompa otomatları, abdest makinesi, masa makinesi gibi buluşlar da yapmıştır. Saz çalan robot en ilginç buluşlarından biriydi. Yine saat, kandil saat gibi çeşitli otomatik saatlerde icat etmeyi başardı. Meyve ve su robotları yaparak özellikle birçok kişinin çalıştığı ortamlarda su ve meyve suyu ikramlarını kolaylaştırmıştır.
Aynı zamanda oldukça popüler olan ve Türk halkının geçim kaynakları arasında birinci sırayı alan dokumacılık tezgahlarını da icat ederek öncelikle Türk dünyasına sonra bütün dünyaya büyük bir hizmeti kazandırmış oldu. Günümüzde El Cezeri buluşları birçok ilkel ortamda kullanılabilmekle beraber güneş saatleri tarihe meydan okurcasına ayakta durmaktadırlar. El Cezeri buluşları arasında yer alan Diyarbakır Ulu Camii’nde ki güneş saati bu buluşlardan sadece bir tanesidir.
Yaşadığı dönemden yaklaşık 600 yıl sonrasında icat edilecek olan birçok buluşun ilk temellerini atan büyük bir âlimdir. Buluşları ile dünyanın ilk sibernetik alimi olarak bilinmektedir. Büyük alim El Cezeri buluşları ile alakalı teknik bilgileri 25 yılda tamamladığı, birçok ilke imza atan katalogunda anlatmaktadır. El Cezeri katalogunun yaşadığı dönemin geçerli dili olan Arapça ile yazmıştır. Toplamda 60 tane makine icat etmiştir.Katalogda ise 50 tanesine yer vermiştir.
Döneme damgasını vuran El Cezeri buluşları şifreli kilitler, şifreli kasa, termos, robot oyuncaklar, kandil saatleri, güneş saati, meyve suyu ve su çıkarma makinesi, abdest için otomatik su makinesi, otomatik pompa, meyve doldurma makinesi gibi 60 tane mükemmel eserdir. Her biri ayrıntılarıyla ünlü katalogunda yer almaktadır. Yazıldığı dönemde olduğu gibi günümüzde de oldukça ilgi görmektedir. Eserlerin devlet desteği ile yaygınlaştırılması o günden bu günümüze çok farklı buluşlara ışık tutabilecek buluşlardı.
El Cezeri Buluşlarının Günümüze Etkisi
Büyük Bilgin El Cezeri buluşlarının günümüze etkisi şüphesiz çok fazladır. Günümüzden 800 yıl önce yaşamasına rağmen elektrik kullanmadan birçok mekanik aracın çalışmasını sağlayabilecek kabiliyete sahipti. Her şeyi farklı yollarla kuvvete çevirerek mekanik araçlarının istediği işlemleri yapmasını sağlamıştır. Hem Müslüman Dünyası hem de batı dünyası bu buluşları geliştirerek bu temeller ile beraber birçok makineyi icat edebilmişlerdir.
Sadece 150 yıl sonra Leonardo El Cezeri buluşları sayesinde birçok yeni buluş icat etmiştir. Yapmış olduğu icatlar da el-cezeri’nin bakış açısıyla yaklaşmış ve hedeflerinde başarılı olmuştur. Selçuklu Devleti zamanında hazırlamış olduğu katalogu devletin durumu ve tüm dünyanın siyasi istikrarsızlıkları nedeniyle o zamanlarda kütüphanelere hapsedilmiş el-cezeri sonraki kuşaklara aktarılması konusunda maalesef başarılı olamamıştır.
Halen el cezeri buluşlarının günümüze etkisi oldukça fazladır. Günümüzde kullanılan tüm sibernetik robotlar ve makineler temelinde onun buluşlarını taşımaktadır. Doğduğu toprakların nedar-ı iftiharlarından biri olmayı hak eden ünlü bilimci türbesi ile halen Cizre’de yaşıyor kabul edilmektedir. El Cezeri buluşları ile tarihler boyu yaşamaya devam edecek en büyük İslam bilginlerinden biridir.
