Eriğin Faydaları ve Zararları Nelerdir?

Anavatanı Ön Asya, Kafkaslar ve Kuzey İran’dır. Erik, Büyük İskender tarafından Balkanlara getirilmiştir. Romalılar eriği tüm Avrupa’ya yaymışlardır. Günümüzde Kuzey Amerika başta olmak üzere birçok ülkede yetiştirilmektedir.

Tıbbi Nitelikleri: Bağışıklık sistemini güçlendirici, idrar söktürücü, iştah açıcı, kolesterol düşürücü, sürücü. Erik hücrelerin zarlarını güçlendirir. Bağırsaklardaki fazla yağı bağlayarak karında, kalçalarda ve bacaklarda birikmesini önler. Erik karbonhidratların trigliseride dönüşmesini önleyerek yağlanmayı engeller.

Kullanıldığı Yerler: Damar sertliği, kansızlık, kolesterol, kalp destekleyici, yüksek tansiyon. Kolesterol düşürücü özelliği yüzünden damar sertliğinde, yüksek tansiyonda ve safra kesesi sorunlarında önerilmektedir. Sürücü özelliği içindeki pektine benzer maddelerden kaynaklanmaktadır. Meyvedeki potasyum tuzlan ve organik asitler kalp ve kan dolaşımı üzerinde uyarıcı etki yapmaktadır. Erik böbrek taşı, ödem, gut hastalığı ve romatizmadan şikayeti olanlara faydalıdır. Taze meyve susuzluk gidericidir. İçinde bulunan yüksek orandaki demir nedeniyle kansızlıkta önerilmektedir.

Botanik: Prunus Domestica’nın günümüzden 3 bin yıl önce doğal olarak çakal eriğiyle (Prunus Spinosa) küçük sarı can eriğinin (Prunus Cerasifera) melezinden ürediği bilinmektedir. Avrupa’da yaygın olarak yetişen P. Domestica, kışlan soğuk, yazları ‘liman iklimi sever.

Boyu 10-12 metre arasında değişir. Seyrek dallı, orta büyüklükte bir ağaçtır. Ağaç tacı sarkık, yayvan veya diktir. Meyvesi çeşitli büyüklük ve renklerdedir. Dallar genellikle dikensizdir. Kalın ve büyük dokulu yaprakların üst yüzü parlak, alt yüzü mat yeşildir. Oval yaprakların boyları 6-10 cm, kenarları küt testere dişli ve uçları sivridir. Beyaz renkli çiçekleri yapraklardan önce açar.

Meyveler genellikle yumurta biçimlidir. Meyve kabuğu sarı, yeşilimsi sarı veya mor renklidir. Meyve eti yeşil, sarı veya mordur. Prunus Cerasifera (can eriği) liman iklimi ve yumuşak toprakları sever. Yabanisi 1500-2000 metre yüksekliğe kadar yetişir.

P. Cerasifera, türlerinin boyları 6-8 m olan küçük ağaçlardır. Ağaçlar gençken genellikle dikenlidir. Bazılarında yaşlandıklarında da diken görülür. Çok sık dallıdır. Yapraklan ince, kısa, sivri uçlu ve 2-7 cm boyundadır. Beyaz çiçekleri yapraklardan önce açar. Meyveler genellikle yuvarlak veya ovaldir. Kabuğu kırmızı, mor veya sarı renklidir. Prunus Salicina (Japon eriği), soğuğa en dayanıklı olan eriktir. Humuslu, zengin ve nemli toprakları sever. P: Salicina 6-7 m boyunda sık veya seyrek dallı küçük ağaçlardır. Dar uzun yaprakları 6-7 cm boyundadır, sivri uçludur ve üst yüzleri hafif dalgalıdır. Yaprakların üstleri parlak, altlan mat yeşildir. Beyaz çiçekleri yapraklardan önce açar. Meyveler çoğunlukla 4-7 cm çapında, yuvarlak veya ovaldir. Kalbe benzeyenleri de vardır. Meyve kabuğu sarı, sarımsı yeşil, veya kırmızı mordur.
Eriğin şimdiye kadar 2000’e yakın türü yetiştirilmiştir.

Nelerinden Yararlanılır: Meyvesinin tazesinden, kurusundan ve suyundan yararlanılır.

Toplanması ve Saklanması: Erik türüne göre, haziranın sonundan ekim ayına kadar olgunlaşır. Oda sıcaklığında kısa sürede çok çabuk yumuşar ve bozulur. Ancak serin bir yerde uzun süre saklanabilir.

Kokusu ve Tadı: Eriklerin kendine özgü kokular’ vardır. P. Domestica’nın meyvesi hafif ekşimsi tatlıdır. Meyve az suludur ve çekirdekten kolay ayrılır. P. Cerasifera’nın meyvesi yumuşak etli, tatlı, hafif ekşimsidir. Meyve eti çekirdeğe yapışıktır. Can erikleri Türkiye’de çoğunlukla yeşil olarak tüketilir. Bazı ülkelerde bu eriğe mirebal, mirebella veya mirebelle denir. P. Salicina’nın meyveleri sert, gevrek etli ve çoğunlukla tatlıdır. Ekşi olanları da vardır. Meyve çekirdeğinden zor ayrılır. Erik olgunlaştıktan sonra toplanır.

Yan Etkileri: Herhangi bir yan etkisi yoktur. Sindirim organlarındaki enzimler erik çekirdeğiyle etkileşerek, arsenik asit açığa çıkarır. Bu nedenle özellikle çocukların erik çekirdeklerini yutmamasına dikkat edilmelidir. Yutulan 1-2 çekirdek çok zararlı değildir.

Kullanma Biçimleri: içten ve dıştan uygulanır.

Bitkiden Yararlanma Yöntemleri:

Meyve suyu: Çekirdekleri çıkarılan olgun meyveler preslenir ve süzülür. Buzdolabında birkaç gün saklanabilir. Uzun süre saklanabilmesi için pastörize edilmesi gerekir. Meyve suyu koyu renkli bir şişeye konur, ağzı sıkıca kapanır. Kaynamış ancak kaynaması durmuş su banyosunda 15-20 dakika bırakılır. Sürenin sonunda soğuması sağlanır ve serin bir yerde saklanır.
Meyve kurusu: Meyvesi özel fırınlarda kurutulur..

Yağ: Meyve çekirdeğinin içinden %20 oranında yağ elde edilir. Yağan tadı badem yağı gibidir, rengi şeffaf sarıdır. Bazı türlerinden erik rakısı yapılmaktadır. Macaristan’da ise erikten bir çeşit konyak yapılmak-tadır. Meyve marmelat ve jöle olarak da yenir.

İçindeki Bazı Maddeler: %80 civarında su, albümin, karbonhidratlar, şeker (fruktoz, glikoz, sakkaroz, sor-bit), nişasta, organik asitler (elma asidi, limon asidi, oksal asit), selüloz, pektin, tanen, mineraller (demir, fosfor, kalsiyum [100 g’da ]4mgl, klor, kükürt, magnezyum [100 g’da 10 mg], potasyum [100 g’da 221 mg], selenyum, sodyum), mineral izleri (bakır, çinko, iyot, kobalt, krom, nikel, silisyum), vitaminler (C [100 g’da 5 mg], karoten, Bi, B2, B3, B6, B9, PP, E, P). Sorbit, fruktoz, mannit, maltit ve laktit gibi, şekere dönüşebilen bir maddedir, ancak 1 gramında 2,4 kilo kalori vardır. Buna karşılık fruktozda 4,1 kilo kalori vardır. Sadece 2. tip şekeri olanların dikkatli olmaları gereklidir.

Öneriler

Peklik: Erik kuru meyve 25 g incir kuru meyve 25 g, Karışım 300 mi suda 5 dk kaynatılır, 5 g portakal çiçeği eklenir, 10 dk demlenir, 2 yemek kaşığı balla tatlandırılır. Sabahları aç karnına yenir. Uzun süre uygulanabilir.

Peklik 2: Sinameki yaprak, Erik kuru, 10 g sinameki yaprağı 50 g kuru erikle karıştırılır, üstü örtülünceye dek sıcak su eklenir, yumuşamaya bırakılır ve ezilerek karıştırılır. Yatmadan yarım saat önce veya sabahları aç karnına yenir.

Yüz Maskesi: Erik meyve 100-150 g Yumurta akı 1 adet Çekirdekleri çıkarılan erikler çok iyi ezilir ve beyazlaşınçaya kadar çırpılmış bir yumurta akıyla karıştırılır. Karışım bir fırçayla yüze sürülür, 15-20 dk bırakılır. Sürenin sonunda yüz ılık suyla yıkanır. Maske yatmadan önce yapılmalıdır.
Maske, gözaltı kırışıklıklarının kaybolmasını, yüz teninin yumuşayıp parlaklaşmasını ve gerginleşmesini sağlar.