Gelincik Nedir? Nerede Yaşar? Türleri ve Özellikleri Nelerdir?

Gelincik Nedir? Gelinciklerin Özellikleri

Gelincik hayvanı Mustelidae ailesine mensup bir canlıdır. Cinsi Mustela cinsindendir ve sınıf olarak memeliler sınıfına girer. Bu nedenle gelinciğin plasentalı bir canlı olduğunu ve yavrularını karnında taşıdıktan sonra sütle besleyerek büyüttüğünü söyleyebiliriz. Bu yazımızda gelinciklerin özellikleri, yaşam alanlar, beslenme özellikleri, üreme ayrıntıları ve diğer gelincik türleri ayrıntılı bir şekilde anlatılacaktır.

Mustela cinsini birden fazla türde hayvan oluşturmaktadır. Gelincik bunlardan birisi olduğu gibi; sansar, yaban gelinciği ve vizon da Mustela cinsi hayvanlardır.

Gelinciğin Fiziksel ve Genel Özellikleri:

• Gelincik kendine has bir vücut yapısına sahip olan nadide bir hayvandır. Gelinciklerin vücutları ince ve uzun bir yapıya sahiptir. Uzaktan bakıldığında bir tilkinin kuyruğu gibi gözükebilir.
• Bacakları kısa olan bu canlıları hızlıca hareket ettiğini görebilirsiniz. Çoğu zaman kısa bacakları ile hızlıca koştukları kayıtlara geçmiştir.
• Mustalidae ailesinin içerisinde gelinciğin dışında porsuk ve su samuru da bulunmaktadır.
• Büyük Britanya’da bulunan gelincik türü bu tür içerisindeki en küçük yapılı olan gelinciktir. Ve bu gelincik için doğrudan “gelincik” ismi kullanılır. Bu nedenle Büyük Britanya için gelincik demek küçük yapılı gelincik anlamına gelmektedir.
• Gelincikler yaşamlarını devam ettirebilmek için gerekli enerjiyi etobur beslenerek karşılarlar.
• Gelinciklerin boyları yaklaşık olarak 17 cm ile 22 cm arasında değişmektedir.
• Dişi gelinciklerin vücut boyutların erkeklere göre daha kısadır; bunun yanında dişiler çoğunlukla kırmızı renginin farklı tonlarında bir kürke sahiptir. Karın kısımları ise beyaz renktedir.
• Gelincik türlerinin içinde yer alan bazı türler özellikle kış aylarında gözlendiğinde bembeyaz bir kürke sahip oldukları ortaya çıkar.
• Gelinciklerin kuyrukları vücutlarının yaklaşık 6’da birini oluşturur. Bir gelinciğin kuyruğu 3.4 cm ile 5.2 cm arasında değişmektedir.
• Bu canlılar et ile beslenmek için avlarını büyük bir kurnazlık ile takip ederler. Bu takibi ince ve uzun şekilli vücutları sayesinde belli etmeden yapabilirler.
• Gelinciklerin özellikleri incelendiğinde bazı zamanlarda şehirlere inerek de beslenmek için kümes hayvanlarını avladıkları görülür.

Beslenme Bakımından Gelinciklerin Özellikleri Nelerdir? Gelinciklerin Öğününde Ne Var?

Beslenme açısından gelinciklerin özellikleri ele alınırsa; gelincik hayvanının tamamen etobur olduğu gözlenir. Heterotrof (kendi besinini kendi üretemeyen) canlı özelliklerini gösteren bu canlılar çoğu hayvanları avlayarak protein ihtiyacını karşılamaktadır.

Bilindiği gibi memeli hayvanların beslenmesinde protein besini büyük bir yer kaplar. Memeliler beyinlerinin gelişmişliğini protein ile beslenme sayesinde kazanmışlardır. Yeterli protein takviyesi yapamayan memelilerin kolay bir şekilde doğada elendiği ve yok olduğu gözlenmiştir. Bu nedenler göz önüne alındığında gelincikler için et bulmak ve avlanmak büyük bir önem arz etmektedir.

• Gelincikler protein ve diğer zengin besin ihtiyaçlarını karşılayabilmek amacıyla avlanırlar. Bu avlanma genellikle kendisinden daha küçük canlıları yakalaması ile gerçekleşir.
• Gelincikler fare ve sincap gibi diğer küçük kemirgenleri avlamakta ustadır. Bu canlıları avlayarak günlük kalori ihtiyaçlarını karşılayabilmektedirler.
• Kemirgen canlıların yanında, gelincikler böceklerle de beslenmektedirler. Böceklerin kabuklarında yer alan kılıf yüksek miktarda protein içermektedir. Bu nedenle gelincikler için et bulamadıkları zamanlar küçük böcekler güzel bir öğün olabilir.
• Bazı zamanlarda gelinciklerin şehirlere inerek küçük kümes hayvanlarını da tükettikleri gözlenmiştir. Bu durum genellikle kış aylarında bu canlıların besin bulamadığı ve aç kaldığı zamanlarda gerçekleşmektedir.
• Beslenmek için fareleri tercih eden gelincikler fare yuvalarına girebilecek bir vücut yapısı ile evrimleşmişlerdir. Uzaktan ince uzun bir kuyruğu andıran vücutları farelerin yuvasına girebilecek bir kıvraklığa sahiptir. Bu sayede seçtikleri bir fare türünü uzun bir süre boyunca tüketebilirler.
• Beslenme ve avlanma açısında gelinciklerin özellikleri incelenirse, besinlerinin kısıtlandığı zamanlarda kedilerin yavrularını da avladıkları görülür.
• Kimi zaman kuşları da avlamakta kabiliyetlidirler. Kuşların özellikle yumurtaları ve yeni doğan yavruları bu canlılar için zengin protein kaynağı bir öğün olabilir.
• Tavşanların yavruları da gelincikler tarafından avlanabilmektedir. Tavşanlar bu tür durumlar için hazırladıkları yuvalarında olmadıkları takdirde bu durumu sezen gelincik kıvrak bir hareket ile kısa sürede bu canlıların yavrularını dakikalar içerisinde yakalayabilir.
• Gelinciklerin küçük sürüngenleri de tükettiği bilinmektedir. Kertenkele ve küçük yılanlar gibi canlılar bazı durumlarda gelinciklerin beslenmek için tükettiği canlılardır.

Üreme Açısından Gelinciklerin Özellikleri

Gelincikler memeli sınıfına dahil olan canlılar olduğu için diğer memeliler ile aynı doğurganlık ve üreme şekline sahiptir. Sosyal açıdan bu canlılar incelendiğinde, bilim insanları gelinciklerin genellikle yalnız başlarına yaşadıklarını gözlemlemişlerdir. Fakat bu durum bazı istisnalar içerebilmektedir.

• Gelincikler, bol besin ve üreyebilecekleri bir eşin bulunduğu bölgelere kesin olarak yerleşerek o bölgede uzun süre yaşamayı tercih ederler.
• Dışkılama yaptıkları vücut uzuvlarına ait salgı bezlerini kullanarak kendilerine has olan kokuyu avlanma yaptıkları alanlara bırakırlar. Bu özellik de onların bulundukları alanı sahiplendiğini göstermektedir.
• Eğer üreme döneminde erkek gelincik bir eş bulamazsa başka bir yere gidebilir.
• Üreme açısından gelinciklerin özellikleri incelendiğinde bu canlıları hiç dişi bulamadığı zamanlarda zorunlu olarak göç ettikleri gözlemlenmiştir.
• Üreme döneminde gelinciklerin diğer memelilere göre daha temkinli yaklaşarak, farklı bir gelincik erkeği ile çatışmaya girmekten kaçındığı bilinir. Fakat eğer bir dişi için karşı karşıya gelmeleri gerekirse bu büyük bir savaşa dönüşebilir. Bu savaş bir gelinciğin hayatına da mal olabilmektedir.
• Üreme dönemi açısından gelincikler incelenirse bu canlıların yılın hemen hemen her döneminde çiftleştikleri görülür. Fakat üreme dönemleri genellikle ılıman havaların başladığı bahar aylarıdır. Bu dönemde gelinciklerin üreme faaliyetleri tavan yapmaktadır.
• Dişi gelincik bir yıl içerisinde iki defa yeni bir gelincik bireyini dünyaya getirebilmektedir. Bu durum dişinin yaşadığı coğrafyada yer alan besin bolluğuna ve iklim şartlarına bağlıdır.
• Dişiler yaklaşık olarak 35 ile 38 gün arasında bir süre içerisinde gebe olarak yaşamaktadırlar. Bu sürenin sonunda yeni gelincik canlısının doğumu gerçekleşir.
• Bir gelincik doğum yaptığında yaklaşık ve genel olarak 5 adet yeni yavru doğar. Fakat bu canlı sayısı 3 ve 10 arasında değişebilmektedir.
• Yaşam süresi bakımında gelinciklerin özellikleri kısa bir yaşam süresini gösterir. Bir gelincik yeni doğanı genelde
• ilk yıl içerisinde ölebilir. Ortalama olarak 3 ile 5 senelik bir ömürleri vardır.
• Gelinciğin başlıca düşmanları: kızıl tilki ve yırtıcı uçan kuşlar.

Yaşam Alanları Bakımından Gelinciklerin Özellikleri

Yaşadıkları alanlar açısından gelinciklerin özellikleri bize gelinciklerin dünyanın birçok yerinde yaşayabilmeye adapte olabildiklerini göstermiştir. Bilim insanlarının uzun bir süredir yaptığı araştırmalara sayesinde bu gün biliyoruz ki gelincikler Asya’dan Avrupa’ya kadar uzanan bölge içerisinde ve hatta Amerika Kıtası’nda bile yaşayabilmektedir.

• Dünyanın iki yarım küresi de gözlenirse bu canlıların yoğun olarak Kuzey Yarım Küre sınırları içerisinde yaşadıkları bilinmektedir.
• Örneğin; uzun kuyruklu gelincik türü genellikle Amerika’nın kuzey kısımlarında yaşmaktadır.
• Ilıman iklimlerde de yaşadıkları gözlenen gelincikler tropikal iklim şartlarının hakim olduğu Güney Amerika’da yaşayabilmektedirler.
• Asya kıtası incelendiğinde, Japoya’da yaşayan japon gelinciği isimli gelincik türünün de genellikle insanların yaşadığı alanlarda olduğu gözlenmiştir. Bunun yanında Japonya’da kırsal alanlar, otlaklar ve geniş yapraklı ormanlarda da yaşadıkları bilinmektedir. Fakat bu gelincik türü en çok banliyöler gibi az gelişmiş alanlarda yaşamaktadırlar. Bu sayede ihtiyaçları olan besinleri bu alanlarda yaşayan canlılarla özellikle kemirgenler ile sağlamaktadırlar.
• Orta Doğu bölgesinde yaşayan gelincikler de genellikle dağlarda yaşamaktadırlar. Bilindiği üzere bu dağlık alanlar çok kurak olmayan fakat görece daha sıcak olan alanlardır. Fakat su kaynakları açısında bereketli bölgelerdir.
• Doğu Asya’da yaşayan türler de yine dağ gelinciği olarak adlandırılan ve dağlarda yaşayabilen canlı türlerini içerir.
• Afrika’da da bu canlıların etkin olarak yer aldığı ve canlılık hareketlerini devam ettirdikleri bilinmektedir.
• Dünya üzerinde yaygın olarak gözlenen en geniş gelincik türü kısa kuyruklu gelincik türüdür. Bu canlılar çoğunlukla Amerika’nın kuzeyinde, Avrupa’da ve Asya Kıtası’nda yaşayabilmektedir. Bu alan Kuzey Kutbu bölgesine kadar genişletilebilir.
• Habitatları bakımından gelinciklerin özellikleri bilim insanları tarafından şu şekilde tanımlanmıştır: görece bataklık denilebilecek alanlar, dağlarda yeralan geniş çayırlar, çalıların yoğun olarak gözlendiği otlaklar, geniş alanlı ormanlar ve genellikle akarsulara yakın alanlarda yeralan otlak ve orman alanları gelinciklerin habitatlarıdır.
• Bu canlıların bu alanlarda yaşamasının en büyük nedeni sahip oldukları küçük boyutlar nedeni ile beslendiği canlıların boyutudur. Küçük boyutlu canlıların bolca bulunduğu alanların sulak ve otlak alanlar olduğunu tahmin etmek hiç de zor değildir.

Faklı Türdeki Gelinciklerin Özellikleri

Gelincikler bilindiği üzre dünya üzerinde geniş bir yaşam alanına sahiptir. Bir önceki başlıkta da ayrıntılı bir şekilde paylaşıldığı gibi Kuzey Yarım Küre’de yaygın bir yaşam alanı gözlenmektedir. Bu alanlara bakıldığı zaman çok farlı coğrafi ve iklim şartlarının çeşitlendiği söylenebilir. Farklı özelliklere sahip coğrafi alanların farklı türde gelinciklerin ortaya çıkmasına ya da varolan gelincik türlerinin yaşam alanlarına adaptasyon sağlamasına bağlı olarak çeşitli gelincik türlerinin olduğu bilinir. Farklı türdeki gelinciklerin özellikleri bu başlık altında incelenecektir.

Amazon Gelinciği:

• Bilimsel ismi Mustela africana olan amazon gelinciği tropikal gelincik olarak da adlandırılmaktadır.
  Güney Amerika’nın tropikal alanlarında yaşadığı bilinmektedir.
• Bu canlı orjinal olarak Afrika’ya ait bir gelincik türüdür. Coğrafi keşifler sonrası beyazlar tarafından Amerika Kıtası’na getirilmiştir.
• Brezilya, Peru ve Bolivya gibi yağmur ormanlarının genişçe yer aldığı ülkelerde yaygın olarak yaşarlar.
• Uzunluğu 15 cm ile 22 cm arasında değişkenlik göstermektedir.
• Vücutlarının üst kısımlarında kırmızı ve kahverengi tonlarında kürk bulunur. Bu renk vücudunun alt kısımlarına doğru turuncu renklere doğru kaymaktadır.
• Bıyıklarının boyları uzundur.
• Ayaklarının altlarında tüy oranı çok çok azdır.
• Dişi amazon gelinciklerinin memelerinin üç adet başı vardır.
• Genellikle ırmak eşraflarında yaşamlarını sürdürmektedirler.
• Rakım olarak 1300 metre yükseliğe kadar olan yerlerde yaşadıkları gözlenmiştir.
• Diğer gelincikler gibi yüzme yetenekleri mevcuttur.

Dağ Gelinciği:

• Dağ gelinciği diğer adıyla Altay gelinciği olarak da bilinir.
• Bilimsel adı Mustela Altaica’dır.
• Deniz seviyesinden yüksek olan yerlerde yaşamaktadırlar.
• Bu alanlarda otlak ve geniş ormanlık alanları tercih ederler.
• Bu canlıların dağlarda kaya ve ağaç oyunlarının içerisinde yaşadıkları kaydedilmiştir.
• Dağ gelincikleri yakaladıkları ve tükettikleri hayvanların yuvalarını da kullanabilmektedir.
• Kazakistan, Tibet, Çin, Sibirya ve Moğolistan gibi Asya ülkelerinde yaşamaktadırlar.
• Farklı türdeki gelinciklerin özellikleri incelendiğinde, dağ gelincikleri diğerlerine göre daha belirgin özelliklerle ön plana çıkmaktadır.
• Hindistan’daki Ladakh bölgesinde yaygın olarak yaşamaktadırlar.
• Nesilleri tehlike altında bulunmaktadır.

Diğer Önemli Gelinciklerin Özellikleri

Bu başlık altında diğer önemli gelinciklerin özellikleri ayrıntlı bir şekilde incelenecektir. İşte dünya üzerinde ön plana çıkan diğer önemli gelincik türleri.

Kısa Kuyruklu Gelincik:

• Bu gelincik türü ermin ismi ile de literatürde geçmektedir.
• İsminden de anlaşılacağı üzere bu gelincik türünün kuyrukları kısadır.
• Bilimsel adlandırması Mustela erminea olarak bilinmektedir.
• Yaşam alanı olarak Avrupa, Asya ve Amerika’nın Kuzey kesimlerinde bulunurlar.
• Bu canlıların geniş bir alanda yaşamaları nedeni ile nesillerinin tehlike altında olmadığı yetkililer tarafından açıklanmıştır.
• Tavşanların popülasyonlarını kontrol altında tutabilmek nedeniyle Yeni Zelanda’ya götürülen bu gelincik türü bu coğrafyada önemli kuş türlerinin yok olmasına neden olmuştur.
• Kürklerinin güzelliği nedeniyle Orta Çağ’da birçok zengin ve soylu tarafından kıyafet amacı ile katledilmiştir.
• Bu canlıların ilksel atası olarak tanımlanan canlılar Avrupa ve Mezopotamya bölgelerinde, Pleistosen Çağ’da
• Mustela palerminea adı ile bilinen bir canlı idi.
• Daha sonraları bu canlılar popülasyonlarını artırarak Amerika’ya kadar yayıldılar.
• Bu canlıların ilksel ataları şimdikine göre daha büyük boyutlara sahipti.

Bozkır Sansarı:

• Bu canlılar maskeli sansar ya da beyaz renkli sansar olarak da anılmaktadır.
• Bilimsel olarak Mustela eversmanii ismi ile anılmaktadırlar.
• Yaşam alanı olarak Avrupa, Orta Asya ve Orta Doğu bölgelerinde yaşamaktadırlar.
• Bu canlıların ortak özelliği bozkır ortamında yaşayabilme yetenekleridir. Yaşam alanları bakımından bu gelinciklerin özellikleri kurak ve sert iklim şartlarında yaşamaya elverişlidir.
• Kürkleri genellikle sarı rengi tonlarında olmaktadır.
• Yüzlerinde kara renge yakın bir maske şekli vardır. Bu nedenle maskeli sansar adı ile çağrılırlar.
• Bu canlıların kafatasları sağlamdır ve vücutları diğer gelinciklere göre daha büyük boyutlardadır.
• Sincap kemirgeni ile beslenmekten memnuniyet duyarlar.

İşte diğer gelincik türleri:

• Mustela eversmannii
• Mustela felipei
• Mustela frenata
• Mustela itatsi
• Mustela nigripes
• Mustela kathiah
• Mustela lutreola
• Mustela lutreolina
• Mustela nivalis
• Mustela nudipes
• Mustela strigidorsa
• Mustela putorius
• Mustela sibirica
• Mustela subpalmata