Isırgan Otu Nedir? Kullanımı, Faydaları Ve Zararları Nelerdir?

Urtica sözcüğü Latince yarmak anlamındaki urere sözcüğü kökenlidir. Urens Latince yakıcı, dioica ise iki evcikli anlamındadır. Anavatanı Avrupa, Asya ve Afrika’dır. Hippokrates, Dioskorides, Plinius, İbn Sina gibi birçok bilim insanı bitkiyi, iç kanamalar, romatizma, gut hastalığı, cinsel güçsüzlük ve başka bir çok hastalık için ilaç olarak önermiştir.

Dioskorides şarapta kaynatılan tohumlarının cinsel gücü artırdığını yazmıştır. Plinius bitkinin sebze olarak değerli olduğuna dikkati çekmiş ve ısırgan suyunu yanıklarda kullanmıştır. Günümüzde bu yöntem homeopatide uygulanmaktadır. Bazı eski eserlerde ısırgan, lekeli baldıran gibi bazı zehirli bitkilere karşı panzehir olarak önerilmektedir.

Ayrıca civa zehirlenmesinde de önerilmektedir.

Tıbbi Nitelikleri: Büzücü, kan dindirici, kan temizleyici, kan yapıcı, idrar söktürücü, süt artırıcı. Isırganın alyuvarları hızla çoğaltma özelliği vardır. Bitki ayrıca saçların büyümesinde ve diplerinin güçlenmesinde yararlı olmaktadır. Isırgan pankreası etkileyerek kandaki şeker oranının düşmesine, ayarlanmasına yardım etmektedir. Özellikle şeker hastalığının neden olduğu cinsel güçsüzlükte çok iyi sonuçlar vermektedir.

Isırganın içerdiği histamin, seratonin ve asetilkolin ağrı reseptörlerini etkileyerek romatizma ağrılarının azalmasına yardımcı olur. Ayrıca ısırgan yapraklarından elde edilen özüt, eklemlerdeki kıkırdak doku üzerinde etkili olan sitokin maddesinin etkisini azaltır. Bu nedenle ısırgan romatizma tedavisinde kullanılır.

Kullanıldığı Yerler: Ağız içi yaraları, bahar kürü, beyaz akıntı, burun kanaması, deri, kanama, kansızlık, ödem, prostat, romatizma, saman nezlesi, sedef hastalığı, siyatik, ishal, şeker, ürtiker, menopoz, yatak ıslatma.

Botanik: Evlerin ve pis suların aktığı yerlerin yakınlarında, tarla, orman yollarının kenarlarında yetişir. Azotlu ve nemli toprakları sever. Büyük ısırganın boyu 1 m’yi geçer. Seyrek olarak 2 m’ye ulaştığı da görülür. Yapraklan geniş ve uzundur, kenarları testere gibi dişlidir. Çiçekler ufak ve yeşildir. Büyük ısırganın çiçek salkımları daha uzundur. Küçük ısırganın boyu 60-70 cm’e ulaşır ve bir yıllık bitkidir. Yaprakları daha kısa ve yuvarlakçadır. Isırganın gövdesi köşelidir ve yapraklarının iki yüzü de ince tüylerle kaplıdır. İçi yakıcı ısırgan zehiriyle dolu tüyler yaprağın altındadır. Yapraklar körpeyken, yakıcılık özellikleri yoktur. Baharın başından, sonbaharın sonuna kadar çiçek açar.

Nelerinden Yararlanılır: Tüm bitkiden, kökünden, tohumlarından, saplarından ve yapraklarından yararlanılır. Büyük ve küçük ısırgandan aynı biçimde yararlanılır, ancak halk hekimliğinde ve homeopatide uyarıcı etkisi daha yüksek olduğu için küçük ısırgana öncelik tanınır.

Toplanması ve Saklanması: Baharın başından sonbahara kadar, kuru havada ve öğleye kadar toplanır. Temmuz ayının ortasına kadar toplanan yapraklar daha güçlüdür. Toplanan bitki büyükçe bir kaba birbirini ezmeyecek biçimde konulmalıdır. Bitkiyi toplarken kesinlikle eldiven giyilmelidir.
Sağlıklı ve böceklenmemiş bitki, kuru, gölge ve havadar yerlerde, yıkamadan, ince serilerek veya küçük demetler halinde asılarak kurutulur. Sararmış, cılız yapraklar temizlenmelidir.

Bitkinin kuruduğu, yaprakların parmaklar arasında hışırdayarak ufalanması ve renginin çimen yeşili olmasından anlaşılır.

Tohumlar tam olarak olgunlaştıktan sonra, dökülmelerine yakın toplanıp kağıt torbaya veya karton kutuya konulmalıdır.

Kökler sonbaharda topraktan çıkarılır. iyice temizlendikten sonra ince serilerek kurutulur. Bitkinin tümü yapay olarak fanlı fırınlarda 50°C’de kurutulabilir. Kuruyan bitki, tohum ve kök nemden korunacak biçimde hava geçirmeyen cam kaplarda saklanır. Kuru bitki bir yıldan fazla saklanmamalıdır.

Kuru bitkinin böceklenmemesi için bitki saklanmadan önce, havası alınabilir bir naylon torbada derin dondurucuya koyulup 24 saat bekletilebilir.

Dikkat: Isırgan kesinlikle gübrelenmiş yerlerden toplanmamalıdır.

Kokusu ve Tadı: Isırganın kendine has bir kokusu, herkes tarafından hoş bulunmayan bir tadı vardır.

Kullanma Biçimleri: içten ve dıştan uygulanır.

Bitkiden Yararlanma Yöntemleri: Çay: 1 çay kaşığı taze veya kuru bitki veya kök 150 ml suda 5 dk kaynatılıp süzülür. Günde 2 çay fincanı 8-10 hafta içilir.

Çay, içine taze veya kuru 1-2 limon veya portakal yaprağı konularak aromalandırılabilir.

Su: Taze bitki preslenerek elde edilir. Kısa sürede mayalanarak bozulduğundan ihtiyaçtan fazla preslenmemelidir. Avrupa’da havası alınmış cam şişe veya teneke kutularda satılmaktadır.
1 yemek kaşığı su, 1 çay fincan’ çayla eşdeğerdir. Çayı veya suyu papatya veya nane çayıyla karıştırılarak daha rahat içilebilir.

Banyo: 1 kg bitkinin kökleri temizlendikten sonra 1-2 litre sıcak su eklenir, 15 dk demlenip süzülür. Isırganın oranı, küvetin büyüklüğüne göre ayarlanır.

Sirke: Taze kurutulmuş ve ince kıyılmış ısırgan köküne 1 litre süzülmemiş doğal sirke konur. Karışım bir kavanoza veya ağzı geniş bir şişeye doldurulur. Sıcak bir yerde 4-6 hafta dinlendirilip süzülür, koyu renkli bir şişeye doldurulur. Isırgan sirkesi saç köklerini güçlendirir, kepeği önler, saça parlaklık verir. Ancak ısırgan sirkesini koyu renk saçı olanlar kullanmamalıdır.

Tentür: Çok ince kıyılan tüm bitki bir kavanoza konur, üzeri örtülünceye kadar 50-60°’lik alkol eklenir. 3 hafta sıcak bir yerde dinlendirilip süzülür. Veya 100 g ince kıyılmış köke 60-70°’lik 1 litre alkol eklenir. Sıcak bir yerde, ara sıra çalkalanarak 3-4 hafta dinlendirilip süzülür. Koyu renkli şişelerde saklanır. Her iki tentürden kepekte, alerjik deri döküntülerinde, sinir sancılarında ve yüksek ateşte yararlanılır.

İçindeki Bazı Maddeler: Histamin, formik asit (ısırgan zehiri), klorofil, madeni tuzlar (fosfor, kalsiyum, demir, magnezyum, potasyum), maden izleri (aluminyum, fosfor, klor, manganez, silisyum, sodyum), nişasta, silisli asitler, karınca asidi, sirke asidi, tanen, A, Bi, B2, B12, C, D, E, K vitaminleri, karoten. Tohumunda asitli bitkisel yağlar, bitkisel hormonlar, enzimler ve E vitamini vardır.

Isırgan otu madenler yönünden çok zengin bir bitkidir,

Ayrıca romatizma için ağrıyan yerler 5 dakikada bir ısırganla dövülür. Dövülen yer bir süre sonra kızarır, bu kan dolaşımının artığını gösterir. Bir süre sonra vücuda bu noktadan ferahlık, rahatlık verici bir sıcaklık yayılır. Tedavi lumbagoda, üşütmeden kaynaklanan ağrılarda, siyatik ve sırt ağrılarında da uygulanır.

Faydaları:

• Demir eksikliği sürekli yorgunluk, halsizlik yapar. Bu durumda düzenli olarak günde 1-2 çay fincanı ısırgan çayı içilmelidir.
• Nedeni kanser olmayan prostat büyümesinde kökünden yapılan çayın içilmesi önerilmektedir.
• Saman nezlesi olanların günde 1 çay fincan çayını içmeleri önerilmektedir.
• Sık sık grip olanların her gün 1 çay fincan ısırgan çayı içmesi önerilir.
• Suyu veya çayı öksürüğün şiddetine göre öksürük çaylarına karıştırılır.
• Uzun süre sınavlara hazırlanan, bu nedenle yorgun düşenlere hazırlık dönemi ve sınavlar boyunca ısırgan çayı içmeleri önerilir..
• Yaprakların yakıcılığı az tuzlu sıcak suya sokulup çıkarılmaları ile yok olur.
• Isırgandan çeşitli şekillerde kozmetik olarak da yararlanılır.
• Hayvan tedavisinde de kullanılır.
• Isırgandan deodrant imalatı, yara pomatlarının yapımı, pasta hamurlarının ve bazı ilaçların renklendirilmesinde yararlanılır.

Isırgan yüzyıllar boyunca bitkilere zarar veren çiçek ve böceklere karşı kullanılmıştır. 1 ölçü odun kömürü külü, 2 ölçü yağmur suyuna karıştırılarak yapılan su, süzülerek bir kovaya doldurulmuş ısırganın üstüne, örtülünceye kadar dökülür, 24 saat dinlendirilir. Elde edilen sıvıyla bitkiler sık sık filtrelenir. Çevreye zararı olmayan bu sıvı iyi bir gübredir.

Isırgan Otunun Olası Yan Etkileri

Kurutulmuş veya pişirilmiş ısırgan otu tüketmek genellikle güvenlidir. Varsa, yan etkileri azdır.

Ancak, taze ısırgan otu yapraklarını tutarken dikkatli olun, zira dikenleri cildinize zarar verebilir.

Bu dikenler, bir dizi kimyasal enjekte edebilir. Örneğin;

• Asetilkolin
• Histamin
• Serotonin
• Lökotrienler
• Formik asit

Bu bileşikler döküntü, yumru, kurdeşen ve kaşıntıya neden olabilir.

Ancak, bu kimyasallar yapraklar işlendikçe azalır, bu da kurutulmuş veya pişmiş ısırgan otu yerken ağız veya mide tahrişine uğramamanız gerektiği anlamına gelir.

Hamile kadınlar ısırgan otu tüketmekten kaçınmalıdır, çünkü düşük yapma riskini artırabilen uterus kasılmalarını tetikleyebilir.

Aşağıdakilerden birini kullanıyorsanız ısırgan otu kullanmadan önce doktorunuza danışın:

• Kan incelticiler
• Tansiyon ilaçları
• Diüretikler (su hapları)
• Diyabet ilacı
• Lityum

Isırgan otu bu ilaçlarla etkileşime girebilir. Örneğin, bitkinin potansiyel diüretik etkisi, diüretiklerin etkisini artırabilir, bu da dehidrasyon riskinizi artırabilir.

ÖZET

Kurutulmuş veya pişirilmiş ısırgan otu çoğu insan için yemek güvenlidir. Ancak tahrişe neden olabileceğinden taze yaprakları yememelisiniz.