Türkiye’de Çıkarılan Madenler ve Yerleri

Türkiye’de Çıkarılan Madenler ve Yerleri: Türkiye’de Madencilik İç ve dış kuvvetlere bağlı olarak oluşan, ekonomik yönden bir değer taşıyan mineral bileşimine maden denir.

• Madenler; metal, metal olmayan ve yakıt madenler diye üçe ayrılır.
• Demir, krom, bakır, nikel, kurşun gibi madenler kayaçların içinde ergitilerek ayrıştırılan metal madenlerdir.
• Mermer, lüle taşı, fosfat, zampara taşı, kükürt gibi madenler ise kayaçların bileşiminde bulunan metal olmayan (ametal) madenlerdir.

Bitkisel ve hayvansal artıkların çukur alanlarda değişime uğramasıyla yakıt madenler oluşur (linyit, taş kömürü, petrol gibi). Yerin altında bulunan, taş ve toprakla karı-şık olan, işlenmemiş madenlere tuvönan cevher denir.

Madenlerin içindeki saf metal oranına ise tenör denir. Madenlerin işletilebilmesi için, ekonomik değerinin ve maden rezervinin fazla olması gerekir. Rezerv, yedekleriyle birlikte toplam maden miktarını ifade etmektedir.

Bir maden yatağının işletilmeye açılması için gerekli olan koşullardan biri de maden cevheri içindeki tenör oranının yüksek olmasıdır.

Türkiye’de Çıkarılan Madenler ve Yerleri

• Demir

Türkiye, demir cevheri bakımından zengindir. Demir, başta demir-çelik sanayi olmak üzere birçok ağır sanayide kullanılır.

Demir, hemen hemen her bölgede bulunan bir madendir. Başlıca demir yatakları şunlardır:

-Sivas (Divriği, Kangal)

-Malatya (Hasançelebi, Hekimhan)

-Kayseri, Kahramanmaraş ve Hatay

-Balıkesir (Kaz Dağı etekleri)

Ülkemizde çıkarılan demir; Karabük, Ereğli, iskenderun, İzmir, Kırıkkale ve Sivas’ta işlenir.

Çin, ABD, Hindistan gibi ülkeler en fazla demir üreten ülkelerdir. Ülkemiz bazı yıllarda demir ithal eder.

• Krom

Krom yatakları ülkemizde hemen hemen her bölgede bulunur. Krom; kullanım alanı geniş olan bir madendir. Krom, paslanmaz çelik yapımında, demirin sertleştirilmesinde, tekstilde, cam ve porselen sanayisinde kullanılır. Ülkemizdeki krom yataklarının dağılışı şöyledir:

– Elazığ (Alacakaya)

– Muğla (Köyceğiz, Fethiye)

– Adana (Pozantı, Karsantı)

– Bursa (Harmancık, Orhaneli)

– Kayseri (Pınarbaşı) – Erzincan (Kopdağı)

Ülkemizde çıkarılan kromun yarısı ihraç edilir. Kromun dış piyasada alıcı bulmasında kaliteli olması ile kullanım alanının fazla olması etkilidir. Çıkarılan kromun yarısı da Antalya ve Elazığ’daki ferrokrctın tesislerinde işlenir.

G. Afrika, Hindistan, Lübnan, Rusya Federasyonu, Türkiye dünya krom üretiminde öndedir.

• Bakır

Bakır, elektriği gümüşten sonra en iyi ileten metal olmasından dolayı elektrik ve elektronik sanayilerinde yaygınca kullanılan bir madendir.

Türkiye’de Çıkarılan Madenler ve Yerleri Şunlardır:

– Elazığ (Maden)

– Kastamonu (Küre)

– Diyarbakır (Ergani)

– Rize (Çayeli)

– Artvin (Murgul)

Bu alanlarda çıkarılan bakır madeni, Samsun ve Artvin‘de işlenmektedir. Şili, ABD, Kanada en fazla bakır üreten ülkelerdir. Türkiye bakır üretiminde ilk on ülke arasındadır.

• Boksit

Hafif ve dayanıklı olan boksitin büyük bir kısmı alüminyum yapımında kullanılır. Hafif olduğundan ulaşım araçlarında özellikle uçak ve ev eşyaları yapımında kullanılır.

Boksit, demir ve çelikten sonra kullanımı en yaygın olan metaldir. Ülkemizdeki boksit yatakları şunlardır:

– Konya (Seydişehir)

– Muğla (Milas)

– Antalya (Akseki)

– Adana (Saimbeyli)

Yukarıdaki yerlerde çıkarılan boksit Seydişehir Alüminyum Tesisleri‘nde işlenir.

• Bor Minerali

Türkiye, bor mineralleri açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Dünya bor rezervinin % 60’tan fazlası Türkiye’de bulunur.

Bor minerallerinin kullanım alanı çok geniştir. Fotoğrafçılıkta, emaye ve porselen üretiminde, ilaç, kimya, boya, çimento, suya dayanıklı cam yapımında kullanılır.

Bor mineralleri roket ve jet yakıtlarında ayrıca nükleer enerji üretiminde de kullanılır. Dolayısıyla stratejik bir madendir.

Balıkesir (Bigadiç), Kütahya (Emet), Bursa (Mustafa Kemal Paşa), Eskişehir (Seyitgazi) bor minerallerinin bulunduğu alanlarda.

Bor mineralleri Bandırma ve Seyitgazi’de işlenir. Buralarda boraks fabrikaları vardır.

• Kükürt

Üzüm bağlarının ilaçlanmasında ve gübre üre-timinde kullanılır. Ayrıca bazı yiyecekleri küflenmeye karşı korur.

Ülkemizin en önemli kükürt alanları Isparta (Keçiborlu) dadır. Bu ildeki kükürt işleme tesisleri rezervinin azalmasından dolayı üretim yapmamaktadır.

Ülkemiz ihtiyacı olan kükürdü petrol rafinerilerindeki artıklardan ve başka ülkelerden ithalâtla karşılamaktadır.

• Zımpara Taşı

Sert bir kayaçtır. Aşındırıcı bir özelliğe sahip-tir. Taşların, madenlerin, optik araçların parlatılması ve cilalanmasında kullanılır.

Muğla, Aydın, İzmir, Denizli illeri önemli zımpara taşı rezervlerine sahip illerdir.

• Tuz

Denizlerden, göllerden ve kaya tuzu yataklarından tuz elde edilir.

Ülkemizdeki tuzların büyük bir kısmı göllerden sağlanır. En önemli tuz yatağımız Tuz Gölü’dür.

Deniz tuzları içinde en önemli olanı İzmir’deki Çamaltı Tuzlası’dır.

Çankırı, Erzurum, Yozgat, Nevşehir ve Kars önemli kaya tuzu yataklarının olduğu illerdir.

Denizlerden, göllerden ve kaya tuzu yataklarından elde edilen tuzlar, gıda ve kimya sanayinde kullanılır. Ayrıca kara yollarında buzlanmaya karşı da kullanılır.

• Barit

Ülkemiz barit yataklarının fazla olduğu bir ülkedir. Barit rezervleri bakımından dünyada ilk sırada yer alır.

Boya, deri, kumaş, ilaç, kauçuk, kimya ve şeker sanayinde barit kullanılır.

Antalya (Alanya, Gazipaşa), Muş, Eskişehir ve Kahramanmaraş illeri önemli barit yataklarına sahiptir.

Diğer Madenler

Kurşun ve çinko, genellikle bir arada bulunur. Kurşun ve çinko yatakları; Keban (Elazığ), Akdağmadeni (Yozgat), Çamardı (Niğde), Aladağ (Kayseri) ve Köprübaşı (Trabzon)’nda bulunmaktadır.

Kimya ve sun’i gübre sanayinin önemli bir ham maddesi olan fosfat, Mazıdağı, Bozova, Hatay, Bitlis, Bingöl ve Kilis’te çıkarılır.

Manganez, demirin çeliğe dönüştürülmesinde kullanılır. Manganez; Karadeniz Ereğlisi ve Borçka (Artvin)’da çıkarılmaktadır.

Antimon, Tokat ve Turhal’da çıkarılır. Cephane ve batarya yapımında kullanılmaktadır.

Nikel, Manisa’da çıkarılır. Kaplamacılıkta kullanılmaktadır.

Flüorit, Karaman (Kırşehir), Şefaatli (Yozgat), Ovacık (Kütahya) ve Beylikakır (Eskişehir)’da çıkarılmaktadır. Maden, cam, kimya, seramik ve optik sanayinde kullanılmaktadır.

Asbest, Erzincan ve Hatay’da çıkarılır. Ateşe dayanıklı eldiven ve iş elbisesi üretiminde kullanılmaktadır.

Volfram (tungesten), Uludağ’da çıkarılmaktadır. Yüksek sıcaklığa dayanıklı bir madendir. Ampullerin resistanslarının üretiminde kullanılır.

Bazı elektrikli aletlerde ve eczacılıkta kullanılan cıva, Ödemiş, Karaburun (İzmir), Sarayönü (Konya) ve Niğde’de çıkarılmaktadır.

Lüle Taşı, Eskişehir’de çıkarılır. Süs eşyası yapımında kullanılmaktadır.

Oltu Taşı, Oltu (Erzurum)’da çıkarılır. Süs eşyası yapımında kullanılmaktadır.

Mermer, Afyon, Bursa, Marmara Adası ve Gemlik’te çıkarılmaktadır. Daha çok inşaat sektöründe kullanılır.